’t Daaldervootpaod (aflevering 2)
In mijn rubriek Ouw Herinneringen oet Genek, de allereerste aflevering april 2004 heb ik voor het eerst aandacht geschonken aan dit bekende voetpad. Niet wetende dat ik jaren later in 2012 in het Rijks Archief te Maastricht een uitgebreide briefwisseling uit 1886-1887 zou tegen komen waarin het voetpad weer wordt aangehaald en genoemd tussen notaris Lienaerts en Rijks Waterstaat Limburg.
Als èèn voetpad bijzonder aanwezig is geweest in Hegge dan is het wel het voetpad dat rechts aan de lage zijde vanuit Hegge naar de Banwatermolen van Terborg liep. Het kende vele verschillende naam aanduidingen als ’t Daaldervootpaod, Muldervootpaod of het Kirkenpaod.
Al deze benamingen werden toebedacht door de bewoners aan de functie of doelstelling waar het voetpad ter plaatse liep of naar toeliep.
Zo werd de verhoogd zijde recht tegenover het begin van het voetpad aan de overzijde de weilanden naast de boerderij van Michael Croussen aangeduid als “ Op Den Tekker “
Om precies te zijn, rechts aan de lage zijde van de weg naast de boerderij en tuin van de familie Snackers liep in het verlengde van de rechter zijgevel door de “Daalderweij” een wat verhoogd voetpad .
( thans tuin linker erf zijde woning van de familie Kivit) Dat door de drassige beemden naar de watermolen liep bij Terborg. Een houten bruggetje gelegen in de aftakking over de Geleenbeek zorgde dat men de Borgermolen kon bereiken en de verderop gelegen Oliemolen in Spaubeek met als richtingen de Oude Kerk te Spaubeek, thans Annakapel. Dit laatste stuk werd ook wel het Kirkenpaod genoemd, gezien de bewoners van Hegge en Spaubeek hun “zondagsplicht” gingen vervullen over dit voetpad naar de Oude Kerk in Spaubeek. In 1774 bevatte de parochie Spaubeek ook een gedeelte van Hegge. Bron : In Gedachten Langs Haeg En Waeg 2001 door Paul Potten.
Het verhoogde voetpad dat door de zompige beemden liep vanuit Hegge werd vooral gebruikt om per kruiwagen granen en zaden te brengen naar de molens. Het houten vervallen bruggetje nabij de houten eveneens buiten werking gestelde sluis in de afslag werd in 1886-1887 vernieuwd door een stenen brug waar het ’t Daaldervootpaod afkomstig vanuit Hegge op aansloot.
We gaan nog eventjes verder in de geschiedenis terug en zien op een oude Ferrariskaart uit 1771 van Schinnen dit oude voetpad al ingetekend.
[ hier komt een foto]
Ferrariskaart Schinnen 1771
Daarnaast wordt het voetpad aangehaald door notaris Lienaerts van Merkelbeek, die als Rentmeester, namens de baron De Loè wonende in “ Pruissen ” en eigenaar was van de molen bij Terborg die per brief 1886-1887 een aanvraag indient bij Provinciale Waterstaat Limburg om over de aftakking Geleenbeek achter de Banmolen bij Terborg een stenen brug en sluis te mogen bouwen. Deze brug moest zorgen “voor passage van vee, menschen en voertuigen “. Voor dit laatste zal wel een kruiwagen of boerenkar zijn bedoeld om granen te kunnen brengen naar “zijn” molen. De boeren van en rondom Hegge waren immers verplicht om hun graan te laten malen op de Banmolen bij Terborg. Met andere woorden ze waren afhankelijk van hun “ broodheer ” waarvan landerijen waren/hadden gepacht. De gene die dit probeerde te ontduiken riskeerde een hoge geldboete met tevens verbeurd verklaren van zijn granen en paard.
In de uitvoerige brieven wisseling ( 9 Mei 1886 en 15 Maart 1887) lezen we dat de stenen brug ca. duizend gulden gekost heeft, maar wat nog veel jammer was dat deze niet comfort de vereiste vergunning was gebouwd. Na opmetingen door Provinciale Waterstaat werd de burgemeester van Schinnen in kennis gesteld, die op zijn beurt opheldering vroeg waarom de brug te laag was gebouwd!!!
Gelukkig voor de inwoners van Hegge hoefde de brug niet afgebroken te worden nadat “enige grondwerk was verzet en toezeggingen werden gedaan”. Foutje menselijke vergissing fout ingemeten. Ja zo ging dat in die tijd, kom daar maar eens nu mee in deze tijd.
Tekst: vervangen houten lossluis, door een stenen. Tevens nieuwe stenen brug in de afslag van de Geleenbeek bij de Borgermolen.
Aan Edel Achtbare heeren gedeputeerde Staten in Limburg te Maastricht. 9 Mei 1886.
De ondergetekende Frans Leopold Lienarts Notaris te Merkelbeek als rentmeester en mondelinge gematigde van den Hoog Geboren Heer Caspaer De Loë, rentenier en Grondbezitter, geeft met eerbied te kennen. Dat hij voornemens is eene nieuwe los sluis genoemd afslag te bouwen aan de Borgermolen onder Schinnen op de Geleenbeek toebehoorende aan voornoemde Heer Baron De Loë, en welke sluis zal gebouwd worden ter plaatse, al waarde oude en buitenwerking gestelde sluis thans staat, welke bij niet vervangen door een steenen sluis waarvan de fondering en purie in mergelsteen en het overige van baksteenen zal gebouwd worden,
Terwijl de 2 schuiven waar van breedte en hoogte door middenachtend te bepalen, in eener hardsteenen raam zullen aangebragt worden, onmiddellijk achter de Sluis dient over het kanaal eene brug in steen opwaart gebouwd te worden tot passage van vee, en menschen en voertuigen.
Dat de oude thans bestaande houtensluis vervallen en reeds renegenlijk buiten werking is. Zoodat het daarstellen eener nieuwe sluis, tot afvoer van het overtollige water noodzakkelijk is en niet langer kan uitgesteld worden. Meshulde adressant de eerbiedige vrijheid neemt Zich tot Edelachtbare te wenden met het verzoek de vereischte autorisatie of vergunning daartoe tewillen verleenen. Merkelbeek 8 mei 1886. Lienaerts notaris te Merkelbeek.
Opm:
De afslag met stuwsluis en brug bij de Geleenbeek lag ca. 170 mtr voor de Borgermolen stroom afwaarts.
Rond 1939 werd de bedding van de Geleenbeek door normalisatie van Rijks Waterstaat Limburg verlegd naar de Zuidelijke richting waardoor de brug, gelijktijdig de afslag naar de Borgermolen komt te vervallen en de stuwsluis nutteloos werd. Het stuw peil bij deze stuwsluis lag op 63.31mtr. +NAP.
[hier komt een foto]
*Molens langs de Geleenbeek Schinnen. Tevens verloop met afslag van de Geleenbeek bij de Borgermolen Terborg.
[hier komt een foto]
[hier komt een foto]
*Akte: aanvraag bouwen nieuwe stenen sluis en brug in de afslag Geleenbeek gelegen boven de Borgermolen.
Tekst: pag.1
Brief van notaris Lenaerts namens baron De Loè aan Ged.Staten Maastricht. Naar aanleiding van het niet nakomen van de bouwvoorschriften, wegens het vervangen van de houten stuwsluis in de aftakking van de Geleenbeek door een nieuwe stenen stuwluis en stenen brug t.b.v. de Borgermolen te Schinnen.1886.
[hier komt een foto]
18 Maart 1887
Aan Edelachtbare Heeren Gedeputeerde Staten in Limburg te Maastricht.
Geeft met gepasten eerbied te kennen ,u Frans Leopold Lienaerts Notaris te Merkelbeek in Zijne hoedangheid van Rentmeester en mondeling gemagtigde van den Hoog Edelgeboren heer Caspar Baron De Loè, rentenier en grondeigenaar wonende te Muffendorf in Pruissen.
Dat hij bij brief van den Heer Burgemeester der gemeente Schinnen in Kennis is gesteld, dat bij de, door het Provinciaal Waterstaats bestuur gedane opmetingen aan de Borgermolen onder Schinnen is bevonden.
1e: Dat de schuif in de tweede los sluis naast de maalsluis, bij vernieuwing 0.21M. hooger werd gemaakt dan in het gegeven voorschrift was bepaald.
2e: En dat de nieuwe brug over de afslag gebouwd ook niet voldoet aan de voorschriften van het besluit Uwer zijds gegeven den 2 Juli (1886) La3403/1 2e afd. etc. Dat in plaats, van de geboorte van het welf 0.10M. boven het molenpeil aan te brengen, is het gewelf 0.90M. onder het peil aangezet!!
Wat het eerst punt betreft aangaande de schuif in de tweede los sluis, deze is vernieuwd zonder mijne voorkennis en zal dadelijk hersteld en 0.21M. afgenomen worden.
Doch wat betreft de brug over de afslag, deze is werkelijk te laag gebouwd, doch alleen ter oorzake van een misbegrip van den aannemer metselaar, die vermeende dat door geboorte derbrug de midden opening of hoogste gedeelte van het gewelf der brug, bedoeld werd. Zoodat het midden van den onderkant boog dan nu ook slechts 0.10M. boven peil komt in plaats van den aanzet der brug.
Overings dien ik U Edelachtbaren tocht bemerken
Tekst: pag.2
Dat eene brug ter voorgeschreven hoogte geheel en al onbruikbaar zou zijn voor passage van vee en voertuigen, waarvoor de brug toch hoofdzakelijk moet dienen en gebouwd is.
Eveneens moet deze brug ook nog dienen te verbinding van een publieke voetpad, die ter plaatse loopt. * Hiermee wordt bedoeld het Voetpad vanuit Hegge.
Dat zoo als de brug thans bestaat, de opening nog ruim genoeg is voor den afvoer van het water een daarvoor nooit hinderlijk zal zijn, dat de brug zooals thans gebouwd is de gehele sterkte geeft aan de sluis of afslag die aan opbouw circa duizend gulden gekost heeft, waarvoor deselve gebouwd is. Dat door den bestaande toestand ook geen
Van meer dan twee honderd meter boven de brug en onder de brug regts en links van de sluis, de eigen dommen van voorgenoemde heer Baron De Loè toebehooren nadeel kan toegebracht worden aan de naleverige erven aangezien tot eene lengte
[hier komt een foto]
Methalve adressant de vrijheid neemt, zich tot U Edelachtbare wenden met eerbiedige verzoek om de brug over de afslag zooals thans bestaande voorlopig te mogen behouden onder uitdrukkelijke verpligting op den eigenaar, om indien nader mogt blijken dat de bestaande toestand der brug nadeelig mogt worden voor de afvoer van het water of andere reden, naar oordeel van het Provinciaal Waterschap bevoegde autoriteit afgebroken en voor eene andere brug, volgens voorschrift te vervangen………
Merkelbeek 15 Maart 1887
Lienaerts Notaris.
Kanttekening geschreven:
Na het bouwen der brug kan de weg opgehooge en voor vee en voertuigen zeer goed bruikbaar gemaakt worden. Hierbij eenige grondwerken uit te voeren.
Bron:
Rijksarchief Maastricht
A.P.B.L. 04.01
A.P.W. 06.21
W.R.W 07.05
Site: Buurtvereniging Hegge “ Ouw herinneringe oet Genèk”
’t Daaldervootpaad apr.2004
Paul Potten
“Oud Buurtbewoner”
Sittard, dec. 2012
potten@home.nl